2.3  Onderwijsontwikkeling

Onderzoek in mbo
Het doen van onderzoek krijgt steeds meer aandacht in het mbo, met als doel de onderwijskwaliteit te verbeteren en de samenwerking tussen mbo, ho en wo te versterken. ROCvA-F onderschrijft dit belang. Voor de komende jaren ligt de focus op het verbreden van onderzoeksmogelijkheden, het verbeteren van data-instrumenten, en het versterken van kennisdeling binnen en buiten de organisatie. 
Het ROCvA-F kent zes actieve practoraten: Creatief Vakmanschap, Airport & Aviation, Energietransitie & Human Capital, Circulaire Regionale Economie, en recentelijk De mbo’er als onderzoeker en Gecijferdheid in het mbo[12]. Een drietal practoraten is in ontwikkeling. De practoraten dragen bij aan praktijkgericht onderzoek en vormen een belangrijke schakel in de kennisontwikkeling binnen het ROCvA-F. In 2024 zijn organisatiebrede spelregels voor practoraten opgesteld.
In 2023 is een verkenning gedaan naar het draagvlak voor een Centre for Teaching and Learning (CTL). Dat draagvlak bleek er in grote mate te zijn. In 2024 is bij Npuls een subsidieaanvraag ingediend voor het oprichten van een CTL en is het kwartiermaken van start gegaan.
Binnen het programma ‘Iedereen Binnenboord’ doet het ROCvA-F onderzoek naar oorzaken van uitval en manieren om deze te voorkomen. Een belangrijk doel is een brede verspreiding van de opgedane inzichten en de actieve betrokkenheid van studenten bij het onderzoeksproces. Het practoraat ‘De mbo’er als onderzoeker’ sluit naadloos aan bij deze doelen door studenten nadrukkelijk te betrekken in onderzoeksactiviteiten.
Samen met andere mbo-instellingen en DUO ontwikkelt het ROCvA-F een predictiemodel waarmee de kans op uitval in het eerste studiejaar kan worden bepaald. Een eerste pilot is in schooljaar 2024 gestart onder de naam Pilot uitnodigingsregel. Studieloopbaanbegeleiders worden geïnformeerd over de kans van uitval van hun studenten, waarna zij de begeleiding kunnen aanpassen.
Het ROCvA-F neemt deel aan Centre for Arts & Sciences Education (CASE), een discipline-overstijgend samenwerkingsverband met zes hogescholen dat zich richt op praktijkgericht onderzoek naar onderwijsvernieuwing en maatschappelijke innovatie.

Algemene vaardigheden
Het ROCvA-F wil een inclusieve school zijn, waar een achterstand op vaardigheden zoals taal, rekenen, burgerschap, digitale vaardigheden en LOB geen belemmering vormt voor het volwaardig meedoen in het onderwijs. Wij besteden dan ook extra aandacht aan de ontwikkeling van deze ‘algemene vaardigheden’.
Bij het ROCvA-F onderscheiden we er zes: Nederlandse taal, rekenen, burgerschap, digitale vaardigheden, Engels en LOB. We spreken we van ‘algemene vaardigheden’ in plaats van ‘basisvaardigheden’ om aan te geven dat de opdracht van het mbo een andere is dan die van het funderend onderwijs. In het mbo verdiepen en verbreden we de vaardigheden, gericht op het functioneren van de student in het beroep, de samenleving en het (vervolg)onderwijs.

Krachtenbundeling
Om de kwaliteit van het onderwijs in de algemene vaardigheden te verbeteren, besloten de mbo-colleges in 2022 gezamenlijk in te zetten op visievorming, professionalisering en onderzoek. Nieuw rekenbeleid was toen al ontwikkeld vanwege de urgentie die de nieuwe rekeneisen met zich meebrachten. In 2023 volgden taal en burgerschap, een jaar later digitale vaardigheden en LOB.
Voor de continue verbetering van het onderwijs in algemene vaardigheden en basisvaardigheden zoeken het mbo, het VOvA en het Joke Smit College elkaar op. Onderling wordt kennis gedeeld en samen wordt bekeken hoe de onderwijsprogramma’s in vo en mbo beter op elkaar afgestemd kunnen worden.

PDCA
Jaarlijks maken we een roc-breed plan voor algemene vaardigheden. Dit plan wordt uitgevoerd onder regie van de directeuren onderwijs. Jaarlijks bekijken we vervolgens de impact van onze inspanningen met behulp van examenresultaten, het studenttevredenheidsonderzoek en audits.
In 2024 zijn op taal, rekenen en burgerschap thema-audits uitgevoerd. De audits laten zien dat de centrale inspanningen gewaardeerd worden door de onderwijsteams. Ook maken zij mooie voorbeelden zichtbaar, zoals bijvoorbeeld het integreren van algemene vaardigheden en beroepsgerichte vakken. De audits maken echter ook duidelijk dat een en ander nog geen gemeengoed is en doen aanbevelingen voor het versterken van verbreden van onze ontwikkeling.

Nederlandse taal
89% van de studenten studeerde in 2023-2024 af met een voldoende voor Nederlands. Daarmee hebben we de ambitie van 90% die we in de Kwaliteitsagenda opnamen bijna gehaald. We zien echter ook dat studenten over het algemeen beter zijn in mondelinge vaardigheden dan in schriftelijke, dus daar zetten we de komende jaren extra op in.

Figuur 12: Percentage voldoende voor Nederlands

In 2024 is voortgebouwd op de professionaliseringsactiviteiten die de afgelopen jaren opgebouwd zijn: een kennisnetwerk, trainingen, inspiratiesessies en een taalfestival. Het Taalfestival kreeg van de 90 deelnemers een gemiddelde beoordeling van 8,5. Docenten die Nederlands geven maar nog geen bevoegdheid hebben, kunnen zich sinds februari 2024 aanmelden voor het ZiB-traject (zij-instromers in beroep) van de Hogeschool van Amsterdam. Extra aandacht is in 2024 gegaan naar het integreren van taal- en beroepsvakken en het ondersteunen van NT2-studenten. Hiervoor zijn trainingen ontwikkeld in samenwerking met de Hogeschool van Amsterdam.
Sinds oktober 2024 werken de Amsterdamse mbo-colleges samen met de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) aan het versterken van de leesmotivatie van studenten. Onderdeel van de samenwerking is een gratis OBA-lidmaatschap voor studenten en medewerkers. Met de bibliotheken in andere gemeenten wordt aan een vergelijkbaar programma gewerkt.
Op diverse locaties biedt het ROCvA-F trajecten MBO+Taal aan, waarin studenten een mbo-opleiding combineren met drie tot zes uur extra taallessen. De trajecten zijn ontwikkeld voor studenten met een anderstalige achtergrond van 18 jaar en ouder. De trajecten worden uitgevoerd in samenwerking met taalaanbieder TopTaal.
Om de doorstroom vanuit de ISK soepel te laten verlopen is in februari 2024 in Amsterdam een pilot gestart met een pre-entreeroute voor leerlingen die nog niet taalvaardig genoeg zijn om te starten met een reguliere mbo-opleiding. Ook MBO College Lelystad biedt deze route aan. Daarnaast is in Amsterdam een praktijkroute gestart voor leerlingen waarvoor ook de pre-entreeroute nog niet haalbaar is. Deze route is gesitueerd bij Amsterdam Werkt.

Rekenen
Sinds 2022 zijn nieuwe rekenexamens ingevoerd en is het cijfer voor rekenen mee gaan tellen voor het diploma. Ook begon in dat jaar ons nieuwe rekenbeleid vruchten af te werpen. Dit resulteerde in een grote verbetering van de examencijfers: meer dan 80% van de studenten studeerde in 2023-2024 af met een voldoende. In de Kwaliteitsagenda hebben we de ambitie opgenomen dat in 2027 minimaal 90% van de studenten afstudeert met een voldoende voor rekenen.

  Figuur 13: Percentage voldoende met oude rekenexamens

Figuur 14: Percentage voldoende met nieuwe rekenexamens

In 2024 is voortgebouwd op de professionaliseringsactiviteiten die de afgelopen jaren opgebouwd zijn: een kennisnetwerk, trainingen, inspiratiesessies en een rekenfestival. Voor docenten van elk niveau is er een scholingstraject beschikbaar. Nieuw dit jaar was de training Ernstige rekenproblematiek in de klas. In september is het practoraat Gecijferdheid in het mbo van start gegaan, een initiatief van het ROCvA-F en Aeres MBO. Het practoraat zal zich richten op het doen van onderzoek met docentonderzoekers en het ontsluiten van onderzoeksresultaten voor de hele mbo-sector.
Tevens participeert het ROCvA-F met twee groepen in het Lerend Netwerk Rekenen van de MBO Raad.

Burgerschap
Centraal in onze visie op burgerschap staan gelijke kansen en de belangrijke rol van studenten in het vormgeven van onze (toekomstige) samenleving. In 2024 zijn wij gestart met een leergang burgerschap, georganiseerd door de Hogeschool van Amsterdam. Meer dan 30 docenten hebben zich hiervoor ingeschreven. Ook is gewerkt aan een bekwaamheidsprofiel voor docenten burgerschap. 
Er is een steeds actiever netwerk van docenten burgerschap binnen het ROCvA-F. Tijdens het tweede Burgerschapsfestival, begin 2025, leren docenten van experts en van elkaar, zoals bijvoorbeeld over het voeren van schurende gesprekken.  

LOB
Het afgelopen jaar is met interne en externe stakeholders gewerkt aan een instellingsbrede visie op LOB. Hieruit zal een brede en integrale benadering van LOB blijken, met ruimte voor de mbo-colleges en onderwijsteams om de invulling te bepalen. Op de visie zal een actieplan volgen, met aandacht voor professionalisering en kennisdeling. Activiteiten waarin LOB een belangrijke rol speelt zullen daarin opgenomen worden, zoals de Week van het Vakmanschap en oriëntatieprogramma’s[13].

Digitale vaardigheden
In de eerste helft van 2024 vond een onderzoek plaats naar de ideeën in de organisatie over digitale vaardigheden in het onderwijsprogramma. In september 2024 is een projectleider aangesteld die deze uitkomsten zal doorontwikkelen tot een roc-brede visie. Daarnaast zal hij een kennisnetwerk opzetten, webinars organiseren en een cursus/keuzedeel Digitale vaardigheden ontwikkelen.
Onze visie op digitale vaardigheden van studenten hangt nauw samen met die op de vaardigheden van docenten. Het inrichten van het Centre for Teaching and Learning loopt dan ook parallel aan deze ontwikkeling.

Engels
De examenresultaten voor Engels zijn erg goed: 99% van de niveau 4-studenten studeerde afgelopen jaar af met een voldoende voor Engels. Engels is een belangrijke algemene vaardigheid voor het ROCvA-F, ook in onze ambities als het gaat om internationalisering: we bereiden onze studenten voor op een internationale arbeidsmarkt en samenleving. Ook de Centrale Studentenraad heeft Engels als prioriteit benoemd in hun jaarplan voor 2024-2025. Eind 2024 zijn we gestart met een verkenning naar wat de gezamenlijke aandacht van de mbo-colleges vraagt. Dit deden we samen met docenten Engels en met studenten van de Centrale Studentenraad . In 2025 zetten we hier verdere stappen in.

Doorstroom vo-mbo-hbo
Vo-mbo
In het werken aan doorlopend leren vo-mbo onderscheiden we drie doelgroepen:

• Voor leerlingen afkomstig uit het Praktijkonderwijs (PrO) bestaat in Amsterdam al jaren de succesvolle PrO-ROC route. Voor deze route is in 2024 een hernieuwd convenant afgesloten. Inmiddels bestaat ook landelijk belangstelling voor deze route.

• Voor de kwetsbare groep vmbo b-leerlingen is de vakmanschapsroute, die leidt tot het behalen van een mbo 2 diploma in vijf jaar, in 2024 uitgebreid. Naast de vijf bestaande routes toonden in 2024 vijf nieuwe vo-scholen in Amsterdam belangstelling voor om aan te sluiten.

• Met het Terra Nova College in Amsterdam Oost is een pilot gestart gericht op doorlopend leren vmbo k/t naar mbo niveau 4. LOB staat in deze aanpak centraal. In 2024 hebben drie vo-scholen zich hierbij aangesloten, nog eens drie scholen zullen dat vanaf schooljaar 2025-26 doen.

In Flevoland kreeg de doorstroom vo-mbo in 2024 een impuls door de regeling Versterking aansluiting beroepsonderwijskolom. Samen met vo-scholen en met hogeschool Windesheim ontwikkelt MBO College Almere een doorlopende opleidingsroute voor techniek en kinderopvang.
In Amsterdam markeert het convenant Doorlopend leren in Amsterdam een belangrijke stap in de samenwerking tussen vo- en mbo-instellingen[14]. Het convenant richt zich op doorlopende leerlijnen, LOB en kennisdeling.

Mbo-hbo
Studenten vragen vaak naar de doorstroommogelijkheden naar het hbo. Om hierin te voorzien is een praatplaat ontwikkeld, alsmede een plan voor verdere verbetering van de doorstroom.

Het keuzedeel Doorstroom hbo is in samenwerking met mbo- en hbo-instellingen geëvalueerd en aangepast. Het keuzedeel wordt door zowel studenten als docenten als motiverend en informatief gezien. In schooljaar 2023-2024  was het keuzedeel Voorbereiding hbo een van de meest gekozen keuzedelen. Studenten die het keuzedeel hebben gevolgd, ervaren een betere aansluiting in het hbo dan de studenten die dat niet gevolgd hebben: 55% versus 44% in 2022-2023[15]. 

Samen met hbo-instellingen ontwikkelt het ROCvA-F Ad-opleidingen. Zo ontwikkelden MBO College Zuidoost en Amstelland samen met de Hogeschool van Amsterdam een Ad Commerciële Economie die in 2025 van start gaat. MBO College Zuid en West werken samen met Hogeschool Ipabo aan een aanpassing van het Ad Pedagogisch Educatief Professional specifiek voor het mbo.
Daarnaast ontwikkelt het ROCvA-F Ad’s die in het mbo-onderwijs geïntegreerd zijn, de zogenaamde mhbo-trajecten. MBO College Zuidoost heeft afspraken gemaakt voor de start van een geïntegreerd mhbo-traject Cyber Security met Hogeschool Inholland. In samenwerking met HBO Academy is in 2024 bij MBO College Hilversum en Zuid de geïntegreerde mhbo-opleiding Business & Innovation van start gegaan. MBO College Hilversum biedt daarnaast ook de eerste geïntegreerde mhbo-opleiding aan die zich richt op doorstroom naar een bachelor Toegepaste psychologie.

RIF-projecten en groeifondsen
Een belangrijke aanjager om het onderwijs actueel te houden, is de publiek-private samenwerking in het kader van de RIF-subsidies[16]. Hiermee proberen bedrijven, onderwijs en overheid samen een antwoord te vinden op vraagstukken uit de beroepspraktijk en de samenleving. In de RIF-projecten worden veelal hybride vormen van opleiden gerealiseerd. Recente voorbeelden zijn:

• Tekort in de zorg is onze zorg
  MBO College Hilversum en Vivium Zorggroep Klantgroep GRZ hebben in september 2024 een samenwerkingsovereenkomst ondertekend om de tekorten in de zorgsector aan te pakken. De overeenkomst is een voortzetting van de eerdere samenwerking binnen het RIF Tekort in de zorg is onze zorg en richt zich op programma’s voor studenten die zowel de instroom van nieuwe zorgmedewerkers vergroten als het behoud van huidige medewerkers stimuleren.
  

• De kindprofessional mbo
  De RIF Kindprofessional mbo streeft naar een duurzame samenwerking tussen kinderopvangorganisaties, primair onderwijs, mbo-onderwijs, hbo-onderwijs en de gemeenten Amsterdam en Amstelveen. Centraal hierin staan de Integraal Kind Centra (IKC), die kinderopvang, peuterspeelzaal en onderwijs combineren en daarmee een rol spelen bij de aanpak van het personeelstekort in de kinderopvang en het primair onderwijs.

• House of Digital
  In november 2024 is opschaling van de RIF House of Digital toegezegd. De focus ligt op vaardigheden die nodig zijn in de digitale economie. Digitale economie gebruikt computertechnologie om data en mensen te verbinden. Hieruit ontstaan nieuwe bedrijfsmodellen en sectoren. 

Leven lang ontwikkelen (LLO)
Ook na hun opleiding kunnen studenten bij het ROCvA-F terecht voor bij- en omscholing. Het is onze ambitie om samen met het bedrijfsleven en overheden en maatschappelijke partners in onze regio vakmensen op mbo-niveau blijvend wendbaar en weerbaar te houden. Dat betekent dat we onze alumni graag blijvend verbinden aan onze instelling. Ook betekent het iets voor het initiële onderwijs, zowel voor de invulling ervan als voor de mindset die we onze studenten meegeven: ontwikkelen doe je je leven lang.

In 2024 maakten we de volgende ontwikkeling door:

• Er ontstonden steeds meer samenwerkingen op het gebied van LLO. Zo werkt MBO College Hilversum samen met Babilou Kinderopvang in het opleiden van pedagogisch medewerkers. Een ander voorbeeld is dat we in 2024 door middel van mbo praktijkleren meer dan 200 mensen in onze drie arbeidsmarktregio’s ondersteunden. Hierbij wordt werken gecombineerd met (een deel van) een mbo-opleiding, wat leidt tot bijvoorbeeld een mbo-praktijkverklaring of mbo-certificaat fietstechniek of koken in de horeca. Dit is ook voor meer kwetsbare doelgroepen van waarde.

• Er is een alumniplatform en aanpak ingericht: MBO Next. Begin 2025 wordt de campagne HaLLO Toekomst gelanceerd.

• Het ROCvA-F neemt deel aan een landelijke pilot om ervaring op te doen met microcredentials.

• Tot slot maken we gebruik van de kansen van de groeifondsen. In 2024 is een subsidie toegekend vanuit de LLO Katalysator voor het domein hospitality en we hebben een aanvraag ingediend voor de professionalisering van onze eigen organisatie voor LLO. De uitkomst verwachten we begin 2025.

In 2025 zal verder gewerkt worden aan het inrichten van de bedrijfsvoering voor LLO. Ook zal meer ingezet worden op het verder ontwikkelen van LLO-aanbod, in afstemming met de drie arbeidsmarktregio’s en met prioriteit voor maatschappelijke opgaven.

Internationalisering
Het ROCvA-F heeft tot doel om studenten en medewerkers voor te bereiden op een internationaal georiënteerde arbeidsmarkt en samenleving. Iedere student krijgt daarom de kans om internationale competenties te ontwikkelen, via ervaringen in het buitenland of binnen de school.
In 2024 zijn 390 studenten en 93 medewerkers actief geweest in internationale projecten, zijn er evenementen georganiseerd die internationale competenties stimuleren, zoals de Week of the World, en is er internationaal samengewerkt met scholen. Het aanbod van twee- en Engelstalige opleidingen is in 2024 verder uitgebreid, het ROCvA-F biedt nu negen tweetalige opleidingen aan en één volledig Engelstalige opleiding.
Voor de komende jaren blijft de focus liggen op het stimuleren van niveau 1- en 2-studenten om internationale ervaringen op te doen, het verder integreren van internationale competenties in het onderwijs en de ontwikkeling van internationale hubs.

Leermiddelen
 OCW heeft voor de schooljaren 2024-2025 en 2025-2026 een tijdelijke regeling getroffen voor het terugbrengen van kosten voor leermiddelen van minderjarige studenten. Het gaat om een tegemoetkoming van € 60 per student. Het ROCvA-F heeft ervoor gekozen een voucher beschikbaar te stellen via MBO Webshop. Deze werkwijze heeft de goedkeuring van OCW en JOB en is het meest eenvoudig uit te voeren. Bovendien kunnen studenten het geld met de voucher alleen besteden aan leermiddelen. In december 2024 waren van de 14.919 klaargezette vouchers er 7.305 ingewisseld. Als een student de voucher niet heeft ingewisseld, kan dat een van de volgende redenen hebben:

• De student heeft zijn leermiddelen ontvangen van het MBO Studentenfonds[17].

• De student heeft (nog) geen leermiddelen besteld.

• De student heeft zijn leermiddelen ergens anders besteld.

• De student is gestopt met de studie.

In 2022 gaf het ROCvA-F een boost aan het ontwikkelen van open leermateriaal met het project Team Content Creation. Behalve aan het realiseren van een collectie eigentijdse, inclusieve en flexibel in te zetten leermiddelen, bleek het project in belangrijke mate bij te dragen aan andere doelstellingen van het ROCvA-F, zoals:

• vergroten van de digitale vaardigheden en de ontwerpvaardigheden van docenten;

• bevorderen van co-creatie;

• bevorderen van de toegankelijkheid en duurzaamheid van leermateriaal;

• bijdragen aan de landelijke beweging naar het maken en delen van open leermiddelen.

Het project is eind 2024 succesvol afgerond, waarna is besloten het Team Content Creation te laten voortbestaan als structurele afdeling binnen het ROCvA-F.

Digitale transformatie
Digitale transformatie is het proces waarmee we de mogelijkheden van digitalisering inzetten om het onderwijs en organisatie state of the art en wendbaar te houden. Twee belangrijke ontwikkelingen in 2024 waren AI en flexibel onderwijs. 
In april 2024 stelde het bestuur onze standpunten ten aanzien van generatieve AI voor onderwijs vast. Handreikingen voor docenten en studenten zijn verspreid. De i-coaches hebben diverse workshops en trainingssessies verzorgd om medewerkers te ondersteunen bij de integratie van AI in het onderwijs. We hebben samen met een tiental andere mbo-instellingen deelgenomen aan de pilot AI en Ethiek van SURF. Het resultaat is een opzet om te komen tot een ethisch verantwoorde aanpak van AI (zowel generatieve AI als AI toegepast op onze eigen instellingsdata).
Sinds 2021 investeert het ROCvA-F in de ontwikkeling van een applicatie die flexibilisering van het onderwijs ondersteunt: Flexx. De belangrijkste functionaliteiten van Flexx zijn het bieden van inzicht in de studievoortgang voor studenten en medewerkers en een keuzetool voor studenten waarmee zij zelf regie kunnen nemen op hun studieroute. Er zijn plannen om Flexx vanaf schooljaar 2025-2026 landelijk beschikbaar te stellen; diverse mbo-instellingen hebben interesse getoond. 

MBO Agenda Amsterdam 2023-2027
Op 1 juni 2023 stelde de gemeenteraad van Amsterdam de MBO Agenda 2023-2027 vast. Het doel van deze agenda is om bij te dragen aan beroepsonderwijs dat jongeren en werkenden perspectief biedt op zowel de arbeidsmarkt als in de samenleving. Het is een samenwerking tussen de gemeente Amsterdam, het samenwerkingsverband VO Amsterdam-Diemen en drie mbo-instellingen: het Hout- en Meubileringscollege, het Mediacollege Amsterdam en het ROCvA-F. Ook de samenwerking met bedrijven en maatschappelijke organisaties wordt gestimuleerd.
De MBO Agenda biedt ons de mogelijkheid om, aanvullend op de investeringen die we zelf doen, belangrijke projecten in Amsterdam mogelijk te maken. In 2024 ging het om twintig projecten. Een voorbeeld is het Plusprogramma, dat extra ondersteuning biedt aan jongeren die meer begeleiding nodig hebben dan reguliere opleidingen kunnen bieden. In 2024 heeft het ROCvA-F de vier Plusscholen van ROC TOP erbij gekregen, waardoor het totale aantal nu op zes komt. De aandacht ging in 2024 primair uit naar het borgen van de studieloopbaan van studenten en het goed laten landen van medewerkers. In 2025 wordt verder gekeken naar huisvesting en positionering van de Plusscholen.

Iconen van de Stad
Dit nieuwe programma[18] geeft elk half jaar zo’n 60 mbo-studenten de kans om kennis te maken met iconische Amsterdamse bedrijven en organisaties als Carré, de Johan Cruijf Arena en Cruise Port Amsterdam. Het programma helpt studenten om zich persoonlijk te ontwikkelen en om een netwerk op te bouwen. De eerste lichting studenten is in het najaar van 2024 gestart.
Iconen van de Stad is een cadeau in het kader van Amsterdam 750 van Amsterdamse bedrijven, de gemeente Amsterdam en het Amsterdamse mbo (ROCvA-F, Mediacollege Amsterdam en Hout- en Meubileringscollege). De inzet is dat dit programma ook de komende jaren door blijft gaan. Bijzonder aan het programma is dat het zich op alle mbo-studenten richt (dus ook niveau 1 en 2), dat studenten ook in de organisatie zelf een prominente rol hebben, bijvoorbeeld als peer coach of als student reporter en dat het gaat om ontmoetingen op basis van gelijkwaardigheid.